maandag 17 november 2014

Maandag wasdag


Ik weet nog dat mijn ouders een AEG halfautomatische wasmachine hadden, aan een kant de wastrommel, aan de andere kant de centrifuge. Die machine stond in ‘het hok’. Een aanbouw door een klein portaal verbonden met de keuken. Maar voordat de wasmachine in huis kwam stond er een houten kuip op hoge poten. Daar werden emmers met heet water in gegoten, uit een pot groene zeep erbij en daarin werd de was ‘in de week’ gezet. Zo nu en dan roerde mijn moeder met een houten lepel door het sop. 
De volgende dag werd de was met een borstel op een wasbord schoon geschrobd. Daarna liet men de kuip leeglopen en werd deze opnieuw gevuld met schoon water. Zo werd de groene zeep uit het wasgoed gespoeld, met de hand uitgewrongen en door een mangel gedraaid die bovenop de houten kuip was vastgemaakt. Dat alles deed mijn vader.



Bij droog weer werd de was door mijn moeder of een van de kinderen aan een lange lijn in de tuin opgehangen. Bij slecht weer binnen over een staand houten rek of aan rekjes die aan de deuren hingen. Op ‘maandag wasdag’ geen tijd voor mijn ouders om nog andere dingen te doen.


Ik zie mijn vader nog bezig in een broek en een wit onderhemd. Ik dacht aan hem en aan ‘maandag wasdag’ toen ik vanochtend op zolder het wasgoed uitzocht. Wit en bont en teer en zwart. De eerste lading stop ik in de machine en doe er wasmiddel uit een fles bij. 
Hier in huis geen wekelijkse ‘maandag wasdag’, hier in huis ‘het kan alle dagen van de week wasdag zijn’. Ook geen mangel of losse centrifuge, alles wordt in een en hetzelfde wasprogramma gewassen en gecentrifugeerd. Aan het einde van het programma hoor ik een hoge pieptoon ten teken dat de was uit de machine in de droger kan. Tere weefsels hang ik over een droogrek of op een hanger aan een haak. Er is geen dag nodig om de was te doen, ik heb zelfs tijd om te schrijven.

De mangel is in de eenentwintigste eeuw niet meer in gebruik. Het woord leeft voort in de uitdrukking "door de mangel halen", hetgeen betekent, iemand onder druk zetten, figuurlijk uitpersen.


32 opmerkingen:

  1. Leuk verhaal. Op sommige campings kun je nog een mangel en centrifuge vinden. Die halfautomatische wasmachine hebben wij ook gehad. Heel onhandig.
    De was kon niet in een keer in de centrifuge.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Selma, het is je gelukt een reactie onder mijn blog te zetten, leuk! Bij jou ook herkenning, grappig! Dankjewel voor het compliment

      Verwijderen
  2. Wij hebben ook even overwogen een mangel in huis te halen en hadden we er de plaats voor, dan stond deze hier al. Om lakens te strijken is dat een ideaal hulpmiddel. In Finse appartementsgebouwen vind je in de gemeenschappelijke wasplaats ook nog steeds een mangel, een heel handig ding eigenlijk.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Wat leuk dat jij een mangel zou willen hebben, Nathalie! Ik wist eigenlijk niet dat die nog gebruikt werden, in Finland begrijp ik van jou, op campings begrijp ik van Selma.

      Verwijderen
  3. Heerlijke column Ellie! Ik heb het beeld van een wasketel op het fornuis nog voor ogen, zoals mijn opoe waste. Later waste mijn moeder met een open wasmachine, electrische langzaamdraaier met een aparte wringer er bovenop die met de hand bediend moest worden. Ikzelf heb een AEG halfautomaat gehad van 1973 tot ongeveer 1984, daarna kwamen de andere volautomatische machines aan bod. Bij de AEG moest je niet vergeten de trommel te sluiten met de deksel die er helemaal af kon. Wanneer je dit vergat was het een hele toer de opening weer boven te krijgen omdat door het gewicht van het inmiddels natte wasgoed het geheel aan de onderkant van de trommel lag. Bijna niet te doen. Leuk, dat je deze herinnering in de vorm van een column weer naar boven haalt! :) X

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Van het bestaan van een 'elektrische langzaamdraaier met een aparte wringer er bovenop' heb ik nog nooit gehoord, Jannie :-) Door deze blog word ik weer wat wijzer en komen er ook weer herinneringen naar boven, b.v. over de was koken in een ketel...leuk! Dank voor je complimentjes, Jannie X

      Verwijderen
  4. Hoe herkenbaar, mijn moeder was op maandag ook de hele dag met de was bezig: op zondagavond alle was in teiltjes in de biotex en op maandag uitkoken in grote pannen en met blok zeep wassen... sommige dingen zijn Goddank verbeterd.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Irma, leuk dat jij herkenning in mijn blog vindt,dank voor je reactie! Jij herinnert mij eraan dat er ook nog was in ketels werd gekookt, dat is bij mijn ouders ook nog gebeurd....was ik vergeten, maar dankzij jouw reactie weer helder voor mijn ogen ;-)

      Verwijderen
  5. Leuk dat je door mijn blog - http://margohermans.com/2014/11/17/wasvrouwtje/ - geïnspireerd ben geraakt! Van wasvrouwtje naar maandag wasdag.
    Mooie herinnering voor jou!

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Mooi gezegd: 'van wasvrouwtje naar maandag wasdag'...zo ging het inderdaad! Nog dank voor je inspiratie Margo, ook al wist je van niks ;-)

      Verwijderen
  6. Een feest van herkenning, Ellie, je verhaal. Een feest voor mij als kind om mijn moeder zo bezig te zien als ik een dagje vrij van school was. Feest voor haar echter niet. Zo zwaar en zo veel werk in een gezin met drie kinderen. Maar toen het vierde kind op komst was vond mijn vader het genoeg en kocht een volautomatische wasmachine voor haar, een bovenlader met aparte centrifuge die de was sneller draaide dan een ingebouwde centrifuge.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Caro...een reactie van jou vol enthousiasme en het leest als 'een groot feest voor jou als kind'...mooi! Mooie reactie ook!

      Verwijderen
  7. Leuk stukje. Ik ken het geval van mijn grootmoeder. Dat ze daarnaast nog tijd had om 14 kinderen op te voeden, is me een raadsel. Ik heb nu eigenlijk het idee dat er helemaal niet opgevoed werd.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Mies, dank voor je compliment! Leuk dat er bij jou ook herkenning is! Naast de mangel nog 14 kinderen opvoeden....oh oh oh...maar gek genoeg lukte dat vroeger toch allemaal. In 'mijn' dorp waren ook gezinnen met mangels en wasborden en 12, 13 of 14 kinderen...

      Verwijderen
  8. Sophie Dijkgraaff17 november 2014 om 16:15

    Heel leuk geschreven Ellie. Ik zou niet zonder een wasmachine meer kunnen..

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Dan hadden we geen tijd meer om te schrijven, Sophie ;-) Dank voor je compliment!

      Verwijderen
  9. Ik herinner me ook nog dat de was in de week werd gezet, gekookt in een ketel, flink geschrobd, soms gebleekt en gesteven. Wat ben ik blij met mijn volautomatische wasmachine!

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Lisette ja, gebleekt en gesteven ook nog en gekookt in een ketel...jouw reactie haalt nog meer herinneringen naar boven, dat bleken en stijven was ik kwijt, evenals de ketel ;-)

      Verwijderen
  10. Herkenbaar. Ik ben ook van de generatie "mangel" en vond het reuze interessant als ik mocht helpen.

    BeantwoordenVerwijderen
  11. Graag gelezen, Ellie! Ik ken dat ook nog van heeeeel vroeger :-) Wat boffen we toch dat het veranderd is, nietwaar?
    Warme groet.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Mieke, we zouden nergens meer tijd voor hebben...gelukkig leven we nu en voel ik me inderdaad een bofkont, ook met boeken en andere leuke dingen! Lieve groet :-)

      Verwijderen
  12. Wat goed dat jij een vader hebt gehad die een handje mee hielp, op wasdag. Mijn vader zou dat beslist niet gedaan hebben, maar hij verdiende wel de centjes om mijn moeder de was de deur uit te doen. Ik ben blij met mijn wasmachien. Na de centrifugeerminuten, gewoon over het zoldertrapgat aan een rek. Geen gezeur over bleek of blauwsel. Ondertussen lekker een boek lezen. Je hebt een schat aan herinneringen tevoorschijn gehaald.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Wat leuk Athy....'een schat aan herinneringen', mooi gezegd! Fijn dat 'mijn schrijfsel' dat teweeg heeft gebracht! Heerlijk dat jouw vader genoeg geld verdiende om je moeder dat werk uit handen te nemen, het was zwaar werk, vandaar dat mijn vader die klus op zich nam! En wij hebben gelukkig de machine en daardoor tijd om andere leuke en gezellige dingen te doen ;-)

      Verwijderen
  13. wat bij mij de herinnering bovenhaalt aan Coimbra in Portugal, waar ik de vrouwen met manden vol wasgoed fier rechtop zag lopen naar de wasplaats in de rivier. Daar stonden de vrouwen met opgestroopte rokken tot hun knieën in het water en sloegen de was in de rivier schoon, terwijl ze zangen en praatten. Opmerkelijk detail waar zij zich niet druk om maakten: enkele meters verder stroomde het riool de rivier in...

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ik zie de vrouwen aan mij voorbij gaan en bezig zijn aan het water, hoor hen zingen! Mooi Anne, dat mijn blog deze herinnering bij jou naar boven haalt en jij die hier vertelt, dat geeft mij energie of inspiratie of levenslust....ik kan het gevoel niet 'vangen' in één woord. Ik werd voor deze blog geïnspireerd door 'Wasvrouwtje', een blog van Margo Hermans http://margohermans.com/2014/11/17/wasvrouwtje/
      Door de titel ging er bij mij een luikje open en was ik als kind terug bij mijn moeder en vader.

      Verwijderen
  14. Op dit moment haalt de wasmachine mij door de mangel. Hij verliest zomaar de grip van zijn deuropener. Gewapend met een schroevendraaier verdedig ik mijn vuile was. Ze willen zo graag schoon worden!

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Jaap...ik zie je, gewapend met schroevendraaier, knielen voor het deurtje om dat varkentje te wassen ;-)

      Verwijderen
  15. Blijf wassen...euh.. schrijven! :-) Toevallig hebben we afgelopen zondag nog een hele oude wastrommel gezien in een museum en hadden mijn vriendin en ik over de wasdagen. Nu lees ik jouw stukje en merk ik dat deze dagen nog niet eens zo lang geleden waren. :-)

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Wat leuk dat jullie 'oude' wasattributen in het museum hebben gezien, mijn blog roept dan herkenning op, mooi! Ik blijf wassen én schrijven dankzij de volautomatische wasmachine op zolder, Michiel ;-)

      Verwijderen
  16. Ik kende dat helemaal niet, behalve van prenten of beschrijvingen uit boeken. Dit roept sepiabruine, verstilde beelden op van vrouwen met lange rokken. Zo lang zal dat allicht nog niet geleden zijn. Was dat jaren 50 of 60 van de vorige eeuw? Wat is er toch veel veranderd op iets meer dan een halve eeuw!

    BeantwoordenVerwijderen
  17. Wat een leuke reactie van jou, Kathelyne, zeer verrassend ook, dank!! Midden vijftiger jaren zijn mijn ouders verhuisd en sinds die tijd voor mij de waskuip en het wasbord, maar misschien waren die dingen er al eerder. Ik kan me mijn moeder niet in lange rokken herinneren, wel tot halverwege de kuit en in later jaren tot iets over de knie...mooie herinneringen zijn dat en wat dragen wij nu?? Rokken tot op de enkels en boven de knie en alles er tussenin....;-)

    BeantwoordenVerwijderen